“Er is maar één uitweg: productiviteit omhoog” – PwC’s Marjon Scholten over de toekomst van de bouw

We leven in een tijdperk waarin er veel gebeurt, op regionaal, Europees én mondiaal niveau. Hoe weet de bouw mee te bewegen met deze positieve en negatieve ontwikkelingen? Aan de hand van vijf actuele trends in de bouwsector vroegen we het Marjon Scholten, Director Consulting bij PwC. Zij is gespecialiseerd in performance management, projectbeheersing en digitale transformatie in de Nederlandse bouwsector. “De marktomstandigheden zien er goed uit. Ik denk dat de bouw het juist de komende jaren veel beter gaat krijgen.” 

Bouwtrend 1. Van AI-buzz naar bewezen waarde 

“Laat ik positief beginnen: binnen Europa is Nederland een van de leidende landen als het gaat om de adoptie van technologie in het algemeen. Dat geldt ook voor AI”, gaat Marjon Scholten van start over deze trend in de bouw. “De andere kant is dat de bouw als sector nooit vooroploopt in innovatie. De sector heeft de basis – goede data en systemen – nu vaak nog onvoldoende op orde om met AI aan de slag te gaan. Daarbij zien we dat bedrijven top-down nog geen gedegen AI-strategie hebben die ze in de volle breedte van de organisatie uitrollen. Dat is jammer, want daarmee benut je niet de volledige potentie.” 

Wel denkt Scholten dat het uiteindelijk noodzakelijk is dat bedrijven AI implementeren. “In de hele Europese bouwsector wordt er naar elkaar gekeken, er is niet één bouwer die er enorm uitspringt. Heb je het over externe marktomstandigheden, denk ik toch dat er nu een perfect storm is voor versnelling, een AI-revolutie in de sector.” Want kijk je van buitenaf naar binnen, dan kun je constateren dat de bouwopgave in meerdere Europese landen de komende decennia enorm is, omschrijft ze. “Eigenlijk is de arbeidsproductiviteit verhogen de enige manier voor bouwers om die kans van de marktvraag te grijpen. Omdat de bouw traditioneel heel arbeidsintensief is en de schaarste aan technisch personeel heel hoog is en nog verder toeneemt. AI en industrieel bouwen kunnen echt een belangrijke bijdrage leveren om efficiënter te werken en meer te doen met minder mensen. Dat is heel hard nodig in de huidige marktomstandigheden. Ik verwacht dat AI de komende jaren een grote vlucht gaat nemen, ook in de bouwsector.” 

Bouwtrend 2. Prefab en geïndustrialiseerde bouw 

Scholten vindt dus dat de sector er niet meer omheen kan om de arbeidsproductiviteit zo snel mogelijk op te schalen. Maar hoe? “De twee belangrijkste sleutels om dat voor elkaar te krijgen zijn technologische innovaties (waaronder AI) en industrieel of prefab bouwen.” Ze ziet het als een transformatie die een organisatie moet doormaken, die bovendien veel geld kost. Deze investering moet worden terugverdiend. “Wil je bijvoorbeeld een woningfabriek rendabel laten draaien, moet je voldoende bezetting hebben. Dat is heel lastig, omdat er te weinig volume en flow is in de marktvraag. Voor zowel woningbouw als infrastructuur en de energietransitie wil je eigenlijk dat opdrachtgevers grote werkpakketten in de markt zetten. Een soort gegarandeerde afzet voor een langere periode. Weet je die te creëren, zijn bouwers echt wel bereid een industrieel concept te ontwikkelen en bijvoorbeeld fabrieksmatig te produceren.” 

Voor woningbouw is er een duidelijke rol voor de politiek weggelegd, vindt ze, zowel in Nederland als in landen om ons heen. Daar is een grote onderliggende marktvraag die de komende jaren zal blijven. “We weten allemaal dat er een woningnood is, maar door allerlei externe invloeden lukt het niet om die targets van 100.000 woningen per jaar te halen. Maar een bouwer gaat geen enorm dure en geavanceerde fabriek neerzetten als-ie niet zeker weet dat er afzet is. Consequent en duidelijk beleid en aanpassing van wet- en regelgeving is voor de woningbouw daarom heel hard nodig.” 

Uit ervaring weet Scholten ook dat er een factor is die wél bij de bouw ligt. Namelijk weerstand. “In de eerste plaats is er bij bouwers zelf, maar ook bij opdrachtgevers en architecten, nog best veel weerstand tegen prefab en industriële bouw. Velen hebben het gevoel dat het ambacht en de creativiteit verdwijnen, omdat alles procesmatig, conceptueel en gestandaardiseerd gaat.” Die weerstand is nergens voor nodig, stelt ze, want er zijn vooral veel voordelen aan prefab bouwen. Er is relatief minder personeel nodig en kosten worden verlaagd. “Met prefab kun je heel goedkoop bouwen en de kwaliteit is veel hoger, omdat het productieproces in een gecontroleerde omgeving plaatsvindt waar alle condities constant zijn.” Daar komt bij dat faalkosten worden gereduceerd en dat het een duurzamer productieproces is met onder andere minder afval. “Er zijn dus heel veel voordelen aan industrialisering.” 

Bouwtrend 3. De complexiteit van bouwen 

Een andere ontwikkeling in de bouw zijn nieuwe technologieën, die vooruitgang brengen in de manier waarop we bouwen. Dit brengt echter ook met zich mee dat er goed opgeleid personeel nodig is om nieuwe manieren van produceren, ondersteund door nieuwe technologieën, te ontwikkelen en realiseren. Dergelijk personeel is schaars in de Europese bouw, ziet Scholten. Maar er is een manier om je als werkgever in de bouw hierin te onderscheiden. “Iedereen vist in dezelfde poel van technisch geschoolde medewerkers. Er zijn slimme bouwers die er alles aan doen om zich als goede, fijne werkgever te profileren. Om zo mensen te werven, te behouden en ziekteverzuim terug te dringen. Zorgen dat je de juiste, gemotiveerde mensen binnenkrijgt en behoudt is iets wat je als werkgever heel goed kunt oppakken. Veel bedrijven zijn daar op dit moment proactief mee bezig en ik zou het zeker aanraden.” 

Om meer te kunnen doen met minder, hamert Scholten nog eens op automatisering, zoals met AI. “En ik geloof echt in industrieel bouwen. Neem een woningbouwfabriek waar ze hele gevelstukken maken die op de bouwplaats worden geassembleerd. Daar wordt een aantal woningen per dag geproduceerd, maar er staan misschien vijf operators. Een heel verschil met een bouwplaats. Daaraan zie je dat industrialisering echt leidt tot een structurele daling in het aantal mensen dat nodig is. Er is geen andere optie in mijn beleving.” 

Bouwtrend 4. Woningbouw en infrastructuur onder druk 

Binnen de bouwsector zijn meerdere oorzaken aan te wijzen waardoor er te weinig vooruitgang zit in de bouw van bijvoorbeeld meer woningen. Zoals stroperige politiek, en ineffectieve wet- en regelgeving in combinatie met een gebrek aan ontwikkellocaties. Volgens Scholten is zeker niet alleen de sector zelf debet aan de langzame gang van zaken. “Het is niet zo dat bouwers de vraag niet aankunnen, het heeft meer met externe factoren te maken. Vooral rondom woningbouw is er heel veel complexe wet- en regelgeving, in Nederland en ook breder in Europa. Daardoor stagneren woningbouwontwikkeling en de vergunningverlening. Dat leidt gewoon tot problemen.” 

Ze vervolgt: “Specifiek voor de woningmarkt hebben rentestanden en inflatie een heel grote impact. Voor investeerders geldt: zijn de rentes hoog dan haken ze af, want dan hebben ze te hoge financieringskosten. Daarnaast leidt inflatie tot hogere bouwkosten. Dat is de afgelopen jaren een probleem geweest, maar gelukkig zijn de rentes nu, in 2025, lager en is de inflatie gestagneerd. De verwachting is dat dit de woningbouwmarkt en de vraag weer wat laat groeien.” 

Bouwtrend 5. Veerkracht in onzekere tijden 

Een trend in de bouw waar we niet omheen kunnen, is dat er op het wereldtoneel momenteel van alles gebeurt. De vertrouwde banden met de Verenigde Staten worden gigantisch opgeschud en er woeden meerdere oorlogen, waarvan één binnen de Europese grenzen. Raakt dit ook de bouw? Scholten vindt dat het meevalt. “De bouwsector wordt op dit moment niet zo erg geraakt door de geopolitiek. De toeleveringsketens van de bouw zijn vrij lokaal, sowieso Europees. Neem de tarievenoorlog die nu speelt, getriggerd door de VS: omdat de toeleveringsketens en de afzet vrij lokaal zijn, worden ze daar niet echt door geraakt.”  

Scholten weigert te geloven dat de bouwsector zal stagneren, wat de mondiale omstandigheden ook zijn. “De bouw is zo belangrijk voor de maatschappij, voor ons als burgers maar ook voor de overheid. Ik geloof gewoon niet dat dat stil gaat vallen. De marktomstandigheden zien er echt goed uit. Ik denk dat de bouw het juist de komende jaren veel beter gaat krijgen. Bij opdrachtgevers is het besef inmiddels ingedaald dat zij de markt op een andere manier moeten benaderen. Werk aan moeten bieden tegen betere condities met andere contractvormen, anders krijgen ze het werk gewoon niet weggezet. Je ziet dat het van een opdrachtgevers- naar een opdrachtnemersmarkt flipt, dat is een goed teken voor de bouw.”